Abstract

The COVID-19 pandemic that spread in 2020 has greatly impacted tourism. It resulted in the need to confront it with the concept of “unavoidable and extraordinary circumstances” contained in the Act on packages travel arrangements and linked travel services and in Directive 2015/2302. This is evidenced by numerous court decisions, doctrinal statements, and even legislative proposals. The article contains considerations on the concept of “unavoidable and extraordinary circumstances” and its relationship to the concept of “force majeure”. The various roles of the above mentioned concept were presented, with particular emphasis on the latest case law of the Court of Justice of the European Union, including: as a circumstance excluding the liability of the tour operator and a reason justifying the termination of the packages travel contract by either party.

Bibliografia (References)

 

1. 1. Adamczak-Retecka M., Zakres pojęcia „szkoda” w prawie wspólnotowym. Glosa do wyroku TS z dnia 12 marca 2002 r., C-168/00, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2005, nr 1–2.
   2. Bagińska E., Osowska-Kowalska A., Dyrektywa 90/314/EWG o podróżach turystycznych – perspektywy zmian, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
   3. Bieluk J., Nadzwyczajna zmiana stosunków i jej wpływ na zobowiązania (klauzula rebus sic stantibus). Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Legalis/el. 2020.
   4. Boszko M., Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Leitner. Odszkodowanie za szkodę niematerialną oraz model odpowiedzialności odszkodowawczej w dyrektywie w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, Transformacje Prawa Prywatnego 2007, nr 1.
   5. Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania. Klauzula rebus sic stantibus, Warszawa 2014.
   6. Bujalski R., COVID a rezygnacja z umowy o imprezę turystyczną. Omówienie wyroku TS z dnia 14 września 2023 r., C-83/22 (Tuk Tuk Travel), LEX/el. 2023.
   7. Cern G., Odpowiedzialność biura podróży za „zmarnowany urlop” w prawie turystycznym, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2010, nr 6.
   8. Ciemiński M., Naprawienie uszczerbku polegającego na utraconej przyjemności z podróży, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2005, z. 2.
   9. Ciemiński M., Odszkodowanie za szkodę niemajątkową w ramach odpowiedzialności ex contractu, Warszawa 2015.
   10. Cybula P., Aksjologia zmiany prawa konsumenckiego na przykładzie implementacji w Polsce dyrektywy 2015/3202 w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, Folia Turistica 2018, nr 49.
   11. Cybula P., Kto odpowiada za „winę”?, czyli o kolejnej potrzebie zmiany ustawy o imprezach turystycznych (art. 50 ust. 3), prawoturystyczne.com.
   12. Cybula P., Prawidłowa implementacja prawa unijnego czy wsparcie przedsiębiorców? O dylematach regulacyjnych w czasach Covid-19 na przykładzie problemu terminu zwrotu przedpłat podróżnym przez organizatorów turystyki, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2021, t. 19.
   13. Cybula P., Umowa o imprezę turystyczną w praktyce biur podróży, [w:] Prawo w praktyce biur podróży, red. P. Cybula, Warszawa 2006.
   14. Cybula P., Usługi turystyczne. Komentarz, Warszawa 2012.
   15. Dudziec-Rzeszowska W., Prawo odstąpienia podróżnego od umowy o udział w imprezie turystycznej na tle ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, Studia Iuridica Toruniensia 2020, t. 26, https://doi.org/10.12775/SIT.2020.006.
   16. Gierda A., O zadośćuczynieniu za „zmarnowany urlop” – Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 19.11.2010 r., III CZP 79/10, [w:] Prawo Cywilne. Glosy, red. F. Zoll, S. Daniluk, Warszawa 2016.
   17. Gospodarek J., Cywilne prawo – ochrona dóbr osobistych – odpowiedzialność organizatora turystyki za tzw. zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSP 2012, nr 1, poz. 2.
   18. Gospodarek J., Prawo turystyczne w zarysie, Bydgoszcz 2003.
   19. Gospodarek J., Prawo w turystyce i rekreacji, Warszawa 2007.
   20. Kastelik-Smaza A., Epidemia COVID-19 jako siła wyższa w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 5.
   21. Kłosowski K., Siła wyższa nie wyłącza prawa do częściowego zwrotu ceny biletu. Glosa do wyroku TSUE z 26 września 2013 r. w sprawie C-509/11, ÖBB-Personenverkehr AG, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2014, nr 7.
   22. Kolasiński M.K., Mechanizmy zapewniające realny wymiar odpowiedzialności odszkodowawczej biur podróży w prawie polskim w świetle standardów wspólnotowych, [w:] Turystyka a prawo. Aktualne problemy legislacyjne i konstrukcyjne, red. P. Cybula, J. Raciborski, Sucha Beskidzka–Kraków 2008.
   23. Kondek J.M., Wpływ sytuacji kryzysowych na stosunki cywilnoprawne, Warszawa 2012.
   24. Kryla K., Zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, Przegląd Sądowy 2011, nr 9.
   25. Kryla-Cudna K., [w:] Komentarze Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo konsumenckie. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2019.
   26. Kryla-Cudna K., [w:] Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu P. Mikłaszewicz, Legalis/el. 2021.
   27. Kunkiel-Kryńska A., Metody harmonizacji prawa konsumenckiego w Unii Europejskiej i ich wpływ na procesy implementacyjne w państwach członkowskich, Warszawa 2013.
   28. Kuska-Żak I., Odpowiedzialność organizatora turystyki za szkodę niemajątkową powstałą na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną, [w:] Turystyka a prawo. Aktualne problemy legislacyjne i konstrukcyjne, red. P. Cybula, J. Raciborski, Sucha Beskidzka–Kraków 2008.
   29. Luzak J., Osajda K., Odpowiedzialność za zmarnowany urlop w prawie polskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2005, z. 2.
   30. Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004.
   31. Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002.
   32. Łolik M., Odpowiedzialność organizatora turystyki za zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, Europejski Przegląd Sądowy 2011, nr 9.
   33. Maciąg K., Ochrona podróżnego na tle ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych oraz ustawy o usługach turystycznych – analiza porównawcza, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2018, nr 4.
   34. Marak K., Harmonizacja maksymalna projektowanej dyrektywy turystycznej i możliwe odstępstwa od tak wyznaczonego poziomu harmonizacji, [w:] Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.
   35. Marak K., Regulacje prawne wprowadzone w celu przeciwdziałania skutkom epidemii wirusa SARS-CoV-2 w zakresie wykonania umów o udział w imprezie turystycznej oraz skutki tych regulacji dla organizatorów turystyki i podróżnych, Iustitia 2020, nr 4.
   36. Nesterowicz M., Odpowiedzialność cywilna biura podróży za „zmarnowany urlop” w prawie polskim i porównawczym (na tle uchwały Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r.), Przegląd Sądowy 2011, nr 5.
   37. Nesterowicz M., Podstawy i granice odpowiedzialności cywilnej biur podróży, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
   38. Nesterowicz M., Prawo turystyczne, Warszawa 2016.
   39. Nesterowicz M., Umowa o podróż, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.
   40. Nesterowicz M., Zadośćuczynienie pieniężne za „zmarnowany urlop” podczas wycieczki turystycznej, Państwo i Prawo 2002, nr 10.
   41. Patryk A., COVID-19: zwrot za wycieczkę w pieniądzu, a nie w bonie. Omówienie wyroku TS z dnia 8 czerwca 2023 r., C-407/21 (UFC – Que choisir i CLCV), LEX/el. 2023.
   42. Podgórski K., Prawo do spokojnego wypoczynku (urlopu) – zagadnienia wybrane, [w:] Ochrona konsumenta na rynku usług, red. M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski, Warszawa 2016.
   43. Radwański Z., Zieliński M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
   44. Sekuła-Leleno M., Odpowiedzialność za szkodę niemajątkową wyrządzoną niewykonaniem umowy o imprezę turystyczną, Warszawa 2014.
   45. Sekuła-Leleno M., Odstąpienie od umowy o imprezę turystyczną w związku z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, [w:] Ius civile vigilantibus scriptum est. Księga jubileuszowa Profesora Adama Olejniczaka, red. J. Haberko, J. Grykiel, K. Mularski, Legalis/el. 2022.
   46. Skibińska E., Prawo do bezpłatnego rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej, Legalis/el. 2023.
   47. Skibińska E., Prawo do obniżki ceny usług turystycznych ze względu na COVID-19, Legalis/el. 2023.
   48. Stradomska-Balcerzyk K., Kształtowanie cywilnoprawnych stosunków zobowiązaniowych w świetle ustawodawstwa epidemicznego, Monitor Prawniczy 2020, nr 17.
   49. Tracz G., Sposoby jednostronnej rezygnacji z zobowiązań umownych, Warszawa–Kraków 2007.
   50. Walczak R., Prawo turystyczne, Pułtusk 2007.
   51. Walczak U., Uwagi de lege lata i de lege ferenda na temat zasad odpowiedzialności kontraktowej w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie Simone Leitner v. TUI GMBH&CO, Transformacje Prawa Prywatnego 2006, nr 2.
   52. Wałachowska M., Odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o podróż i zadośćuczynienie za „zmarnowany urlop”, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
   53. Wrona J., Usługi turystyczne, [w:] Standardy wspólnotowe w polskim prawie ochrony konsumenta, red. C. Banasiński, Warszawa 2004.
   54. Zasuwik P., Odpowiedzialność organizatora turystyki za szkodę niemajątkową klienta w postaci tzw. zmarnowanego urlopu – glosa – III CZP 79/10, Monitor Prawniczy 2016, nr 24.
   55. Zawistowska H., [w:] J. Jarmul, J. Wrona, H. Zawistowska, Wpływ procesu harmonizacji prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej na prawo turystyczne, Warszawa 2003.