Krzysztof Fila

Niewłaściwe posługiwanie się przez sądy domniemaniami relewantnymi prawnokarnie jako przedmiot zarzutów apelacyjnych – rozważania z uwzględnieniem art. 45 § 2 Kodeksu karnego

Improper use by the courts of criminal law presumptions as the subject of appeal allegations – considerations taking into account Article 45 § 2 of the Penal Code

Prawo w Działaniu 2023, tom 55

https://doi.org/10.32041/pwd.5506

Streszczenie

Celem wypowiedzi jest rozważenie, w jaki sposób uczestnik procesu karnego winien i klasyfikować, i później argumentować zarzuty, które stawia w apelacji sądowi a quo w zakresie albo posłużenia się, albo braku posłużenia się przez ten sąd domniemaniami relewantnymi prawnokarnie. Wobec powyższego w pierwszej kolejności omówione zostały zagadnienia związane z konstruowaniem normy domniemania i z modelowaniem procesu odwoławczego, by następnie, na tej kanwie, możliwe było pochylenie się nad aktualną regulacją procedury apelacyjnej w Kodeksie postępowania karnego. W artykule przedstawione zostały wyniki badań przeprowadzonych z wykorzystaniem metod dogmatycznoprawnej oraz teoretycznoprawnej, zaś sama narracja została zobrazowana z użyciem egzemplifikacji wręcz modelowej normy nakazującej nieadekwatne odzwierciedlenie wyników postępowania dowodowego, a więc domniemania pochodzenia majątku z przestępstwa z art. 45 § 2 Kodeksu karnego. Wydaje się, że zabieg ten sprzyja konfirmacji tezy, iż posłużenie się domniemaniem – mimo materialnoprawnej proweniencji normy tego typu – może stać się przedmiotem zarzutu faktualnego, oderwanego od dokonywania przez sąd tzw. swobodnej oceny dowodów.

Abstract

The purpose of the discussion is to consider how a participant in a criminal trial should both classify and then argue the allegations that they raise in an appeal against the court a quo in terms of either the use or lack of use by that court of criminal law presumptions. Therefore, in the first place, issues related to the construction of the presumption norm and the modeling of the appeal process are discussed, so that later, on this basis, it is possible to focus on the current regulation of the appeal procedure in the Code of Criminal Procedure. The article presents the results of research conducted using dogmatic-legal and theoretical-legal methods, and the narrative itself has been illustrated with the use of an exemplification of a model norm requiring inadequate reflection of the results of evidence proceedings, i.e. the presumption of origin of assets from crime, laid down in Article 45 § 2 of the Penal Code. It seems that this procedure is conducive to confirming the thesis that the use of a presumption – despite the substantive legal provenance of a norm of this type – may become the subject of a factual allegation, separate from the so-called free evaluation of evidence.

Bibliografia (References)

Bielski M., Zasady konstruowania zarzutów apelacyjnych opartych na względnych przyczynach odwoławczych, [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Czwojda A., Przepadek korzyści majątkowej w polskim prawie karnym, Wrocław 2018.
Fila K., Domniemanie w polskim prawie karnym, dotychczas niepublikowana rozprawa doktorska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2021.
Fila K., Wiek nieletniego sprawcy czynu zabronionego jako podstawa domniemania możliwości ponoszenia odpowiedzialności karnej w świetle projektu nowelizacji Kodeksu karnego z 2019 r., Probacja 2019, nr 4, https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1395.
Fryddman S., Drapkin E., Domniemania prawne, [w:] Ogólna nauka o prawie, t. 2, red. B. Wróblewski, Wilno 1938.
Giezek J., [w:] Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, red. M. Bojarski, Warszawa 2020.
Giezek J., Fakty oraz ich ocena jako przedmiot materialnoprawnych domniemań w procesie karnym, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 2018, nr 3833.
Gruszecka D., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX/el. 2021.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Zakaz wstecznego stosowania przepisów prawnokarnych – uwagi w kontekście nowelizacji Kodeksu karnego rozszerzającej domniemanie przestępczego pochodzenia mienia, Palestra 2019, nr 3.
Janusz-Pohl B., Uwagi o doniosłości koncepcji domniemań relewantnych prawnokarnie, Prawo w Działaniu 2020, t. 43, https://doi.org/10.32041/pwd.4302.
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4.
Komisarski H., Konstrukcja apelacji w sprawach karnych – repetytorium przed kolokwium rocznym z prawa karnego, wykład wygłoszony 10.09.2022 r., https://www.adwokatura.pl/konferencje-i-szkolenia/nagranie-z-repetytorium-z-konstrukcji-apelacji-w-sprawach-karnych-dostepne/.
Korzeniak M., Szurman M., Domniemanie przestępnego pochodzenia mienia (jurydyczne ukształtowanie art. 45 § 2 k.k.), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2019, nr 1.
Kunicki A., Domniemania w prawie rzeczowym, Warszawa 1969.
Lipiński K., Łączenie i mieszanie zarzutów w apelacji karnej, Palestra 2020, nr 1.
Lipiński K., Zasada domniemania niewinności – próba spojrzenia materialnoprawnego, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2016, nr 41.
Morawski L., Ciężar dowodu – niektóre problemy dowodowe, Studia Cywilistyczne 1982, nr 32.
Nowacki J., Domniemania prawne, Katowice 1976.
Patryas W., Próba wyjaśnienia domniemań prawnych, Poznań 2011.
Pawela S., Względne przyczyny odwoławcze, Warszawa 1970.
Pohl Ł., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Legalis/el. 2021.
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007.
Przybylski-Lewandowski F., Domniemanie prawne, [w:] Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa, red. J. Zajadło, Warszawa 2007.
Pulka Z., Poznanie dogmatycznoprawne i teoretycznoprawne – dwa elementy w strukturze poznania filozoficznego, [w:] Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, Kraków 2006.
Raglewski J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 1, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX/el. 2016.
Stój Z., Z problemów pojęcia domniemań prawnych, Rzeszowskie Zeszyty Naukowe. Prawo, Ekonomia 1998, nr 23.
Szeleszczuk D., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis/el. 2021.
Świecki D., Konstrukcja apelacji jako środka odwoławczego w procesie karnym, Warszawa 2018.
Świecki D., Zarzut jako składnik środka odwoławczego, [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Tyszkiewicz L., O definicji przestępstwa, jej strukturze i elementach, Problemy Prawa Karnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 1995, nr 21.
Wassermann W., Zasady formułowania zarzutów apelacyjnych w obowiązującej procedurze karnej, Prokuratura i Prawo 2010, nr 6.
Wróbel W., O domniemaniach w zakresie przesłanek odpowiedzialności karnej, Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ 2006, nr 96.
Wróblewski J., Domniemania w prawie. Problematyka teoretyczna, Studia Prawno-Ekonomiczne 1970, nr 10.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
Zagrodnik J., Metodyka pracy obrońcy i pełnomocnika w sprawach karnych i karnych skarbowych, Warszawa 2016.
Zawłocki R., O metodzie interpretacji przepisów prawa karnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, nr 4.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.

Artykuł PDF

Jak cytować (How to cite this)

K. Fila, Niewłaściwe posługiwanie się przez sądy domniemaniami relewantnymi prawnokarnie jako przedmiot zarzutów apelacyjnych – rozważania z uwzględnieniem art. 45 § 2 Kodeksu karnego, Prawo w Działaniu 2023, t. 55, https://doi.org/10.32041/pwd.5506