Abstract

Act of 26 January 2023 on the family foundation introduced significant changes to the Civil Code regarding the institution of the compulsory share. These changes were dictated by the need to adapt the existing provisions to the realities of the operation of the newly established legal entity. Consequently, the following were modified: a catalogue of sources of satisfaction of the compulsory share of the estate, the manner of calculating the compulsory share of the estate, principles of payment of the compulsory share of the estate and issues of limitation of claims under the compulsory share of the estate. However, by far the most significant change was the introduction of a clear basis for requesting reduction, instalment, and deferment of the payment of the compulsory share. The purpose of this article is to present the above-mentioned changes and to indicate their impact on the functioning of the institution of the compulsory share to date. The major positive aspects of these changes and their key drawbacks will be analysed. The starting point will be to show the relation that exists between the institution of a compulsory share and the institution of a family foundation. Indeed, at first glance a certain conflict between the two can be perceived. This study constitutes the first part of the considerations.

Bibliografia (References)

 

1. 1. Alexy R., Theorie der Grundrechte, Baden-Baden 1985.
   2. Arnold N., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht. Änderungen durch das ErbRÄG 2015 und die EU-ErbVO, Der Gesellschafter 2015, z. 6.
   3. Bender P., Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 110/16, Rejent 2018, nr 5.
   4. Bokwa K., Jarosz I., Modernizacja prawa spadkowego na przykładzie prawa austriackiego. Spojrzenie krytyczne, Kwartalnik Prawo-Społeczeństwo-Ekonomia 2017, nr 3.
   5. Borysiak W., Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013.
   6. Borysiak W., Ochrona członków rodziny spadkodawcy, Zeszyty Prawnicze 2008, nr 2.
   7. Borysiak W., Recenzja – Rudolf Welser, Die Reform des österreichischen Erbrechts: Gutachten, Bd II/l, Verhandlungen des Siebzehnten Österreichischen Juristentages, Manzsche Verlags- und Universitätsbuchhandlung, Wien 2009, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2011, z. 2.
   8. Bydliński F., System und Prinzipien des Privatrechts, Wien 2013.
   9. Ciszewski J., Knabe J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023.
   10. Cornelius E., Zuwendungen an Stiftungen und Pflichtteilsergänzung, Zeitschrift für die Steuer- und Erbrechtspraxis 2006, z. 7.
   11. Dauner-Lieb B., Bedarf es einer Reform des Pflichtteilsrechts?, Deutsche Notar-Zeitschrift 2001.
   12. Deischl A., Familie und Stiftung, München 2000.
   13. Domińczyk T., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011.
   14. Dutta A., Von der pia causa zur privatnützigen Vermögensbindung: Funktionen der Stiftung in den heutigen Privatrechtskodifikationen, Rabel Journal of Comparative and International Private Law 2013, nr 77, z. 4, https://doi.org/10.1628/003372513X671345.
   15. Dutta A., Will-Substitutes in Germany, [w:] Passing Wealth on Death: Will-Substitutes in Comparative Perspective, red. A. Braun, A. Röthel, Oxford 2016.
   16. Dworkin R., Taking Rights Seriously, London 1978.
   17. Dybowski M., Ronalda Dworkina koncepcja zasad prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2001, z. 3.
   18. Eccher B., Die österreichische Erbrechtsreform, Wien 2016, https://doi.org/10.33196/9783704674517.
   19. Fröhlich N., Die selbständige Stiftung im Erbrecht. Familienstiftung, Pflichtteilsergänzung, Erbvertrag, Vor- und Nacherbfolge, Baden-Baden 2004.
   20. Gizbert-Studnicki T., Konflikt dóbr i kolizja norm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1989, z. 1.
   21. Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, Państwo i Prawo 1988, nr 3.
   22. Górniak K., Sukcesja przedsiębiorstwa na wypadek śmierci przedsiębiorcy, Warszawa 2023.
   23. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1990.
   24. Henrich D., Familienerbrecht und Testierfreiheit im europäischen Vergleich, Deutsche Notar-Zeitschrift 2001.
   25. Ihle J., Stiftungen als Instrument der Unternehmens- und Vermögensnachfolge – Teil 1, Rheinische Notar-Zeitschrift 2009, z. 11.
   26. Jarosz S., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 25 lutego 1999, K. 23/98, Państwo i Prawo 1999, nr 9.
   27. Jud B., Privatstiftung und Pflichtteilsdeckung, [w:] Festschrift Rudolf Welser zum 65. Geburtstag, red. C. Fischer-Czermak, A. Kletecka, M. Schauer, W. Zankl, Wien 2004.
   28. Jud-Zöchling B., Nochmals: Privatstiftung und Pflichtteilsrecht nach dem ErbRÄG 2015, Zeitschift fur Stiftungwesen 2017, z. 3.
   29. Junius-Morawe R.M., Zur Legitimität der Familienstiftung, Wiesbaden 2022, https://doi.org/10.1007/978-3-658-36607-0.
   30. Justyński T., Spadkowe prawo, umowy dotyczące spadku, umowa o zrzeczeniu się prawa do zachowku, umowy mortis causa. Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 110/16, Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, nr 11.
   31. Justyński T., Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku TK z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, Orzecznictwo Sądów Polskich 2019, nr 3.
   32. Kalss S., Stiftungsland Österreich – Aktuelle Entwicklungen und Tendenzen, aktualiz. M. Eiselsberg, J. Zollner, Wien 2009.
   33. Kalss S., The Interaction Between Company Law and the Law of Succesion – A Comparative Perspective, [w:] Company Law and the Law of Succession. Ius Comparatum – Global Studies in Comparative Law, red. S. Kalss, Cham 2015, https://doi.org/10.1007/978-3-319-18011-3_1.
   34. Kapkowski R., Problematyka obliczania zachowku w świetle ustawy o fundacji rodzinnej, Palestra 2023, nr 9.
   35. Kaser M., Das römische Privatrecht, t. 2, München 1975.
   36. Kathrein G., Die Reform des österreichischen Erbrechts 2015 – Rechtspolitische Ziele, [w:] Erbrecht NEU, red. Deixler-Hübner, M. Schauer, Wien 2015.
   37. Kawałko A., Witczak H., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021.
   38. Klampfl C., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht nach der Erbrechtsreform 2015 – der “neue” Rechtsrahmen zur Berücksichtigung stiftungsnaher Transaktionen, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2015, z. 4.
   39. Klampfl C., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht, Wien 2018.
   40. Kohler J., Lehrbuch des Burgerlichen Rechts. Erster Band: Allgemeiner Teil, Berlin 1906.
   41. Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 2001.
   42. König C.M., Die Stiftung als Instrument der Nachlassplanung, Tübingen 2018.
   43. Kordasiewicz B., Zachowek, [w:] System Prawa Prywatnego, 10. Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015.
   44. Kozłowski K., Prawo dziedziczenia w świetle postanowień Konstytucji RP – zarys instytucji, Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 4, https://doi.org/10.15290/bsp.2017.22.04.04.
   45. Krysik A., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej, red. A. Krysik, Warszawa 2023.
   46. Krysik A., Fundacja rodzinna – nowy instrument prawny w sukcesji mienia, Temidium 2023, nr 3.
   47. Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
   48. Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Spadki, K. Osajda, Warszawa 2013.
   49. Księżak P., Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP110/16, Rejent 2017, nr 9.
   50. Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2012.
   51. Kuźmicka-Sulikowska J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
   52. Kwaśnicka L., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. P. Grabowski, D. Leszczyk, Warszawa 2023.
   53. Leszczyk D., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. P. Grabowski, D. Leszczyk, Warszawa 2023.
   54. Limberg J., Privatstiftung und Erbrecht, Wien 2006.
   55. Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021.
   56. Moszyńska A., Prawo spadkowe w nieznanym projekcie kodeksu cywilnego, Z Dziejów Prawa 2017, t. 10.
   57. Müller K., Aschauer E., Aktuelle Bewertungsfragen im Pflichtteilsrecht bei der Gestaltung der Unternehmensnachfolge, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2021, z. 1, https://doi.org/10.37942/jev202101000401.
   58. Niezbecka E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Spadki, red. A. Kidyba, Warszawa 2008.
   59. Otte G., Das Pflichtteilsrecht – Verfassungsrechtsprechung und Rechtspolitik, Archiv für die civilistische Praxis 2002, z. 202, nr 2.
   60. Paluch A., System zachowku w prawie polskim — uwagi de lege lata i de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 2.
   61. Partyk A., Partyk T., Cel instytucji zachowku, LEX/el. 2019.
   62. Pawliczak J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Domański, J. Słyk, Legalis/el. 2022.
   63. Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do artykułów 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.
   64. Pietrzykowski J., [w:] Kodeks cywilny, 1, Komentarz, red. Z. Reisich, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, I. Bielski, Warszawa 1972.
   65. Rawert P., Die Stiftung als Familiengesellschaft (?) — Zur Virtualisierung gesellschaftsrechtlicher Strukturen durch das Stiftungsrecht, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht 2018, z. 6.
   66. Rawert P., Katschinski R., Stiftungserrichtung und Pflichtteilsergänzung, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 1996.
   67. Rejmer M., Wpływ roszczenia o zachowek na skuteczność sukcesji przedsiębiorstwa, [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, A. Gołaszewska, M. Olechowski, J. Wierciński, Warszawa 2022.
   68. Röthel A., Pflichtteil und Stiftungen: Generationengerechtigkeit versus Gemeinwohl?, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2006, z. 1.
   69. Schauer M., Hinzu- und Anrechnung von Schenkungen, [w:] Praxishandbuch des neuen Erbrechts, red. P. Barth, U. Pesendorfer, Wien 2016.
   70. Schauer M., Intergenerational transfer of wealth from a comparative perspective. Different solutions to a complex problem, Ricerche Giuridiche 2013, nr 2.
   71. Schauer M., Motal B., Reiter S., Hofmair M., Wöss S., Erbrechtsreform: Paradigmenwechsel oder Window Dressing?, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2015, z. 2.
   72. Schauer M., Pflichtteilsrecht einschließlich Gestaltung der Pflichtteilsdeckung, [w:] Erbrecht NEU, red. A. Deixler-Hübner, M. Schauer, Wien 2015.
   73. Schewe M., Die Errichtung der rechtsfähigen Stiftung von Todes wegen, Berlin 2004.
   74. Schiffer K.J., Zur Rechtsprechung – Die Dresdner Frauenkirche, die Stiftung und der Pflichtteil, Neue Juristische Wochenschrift 2004, z. 57.
   75. Skowrońska-Bocian E., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2011.
   76. Skowrońska-Bocian E., Testament w prawie polskim, Warszawa 2004.
   77. Smith A., An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, London 1776 [tłum. M. Stirner, przedruk Köln 2009].
   78. Smoter K., Zachowek jako ograniczenie swobody testowania, Państwo i Prawo 2013, nr 9.
   79. Steffek M.-A., Die Anforderungen an das Geschäft von Todes wegen, Baden-Baden 1996.
   80. Sylwestrzak A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, LEX/el. 2023.
   81. Sylwestrzak A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, Warszawa 2022.
   82. Szpunar A., Uwagi o obliczaniu wysokości zachowku, Rejent 2002, nr 4.
   83. Tabęcki C., Ustalanie, obliczanie i dochodzenie zachowku według prawa spadkowego, Demokratyczny Przegląd Prawniczy 1948, nr 6.
   84. Tabęcki C., Zachowek według kodeksu cywilnego, Nowe Prawo 1965, nr 10.
   85. Torggler J., Stiftungsvorstand und Begünstigter – Gewaltentrennung in Theorie und Praxis, [w:] Privatstiftungen, Gestaltungsmöglichkeiten in der Praxis, red. W. Gassner, P.E. Göth, B. Gröhs, M. Lang, Wien 2000.
   86. Umlauft M., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht – eine Replik auf Zöchling-Jud, Notariatszeitung 2023, z. 12.
   87. Welser R., Der Erbrechts Kommentar §§ 531–824 ABGB, Wien 2019.
   88. Welser R., Die Reform des österreichischen Erbrechts, Wien 2008.
   89. Werner O., Stiftungen und Pflichtteilsrecht – Rechtliche Überlegungen, Zeitschrift zum Stiftungswesen – Wirtschaft, Steuern, Recht 2005.
   90. Werner R., Stiftungen als Instrument der Pflichtteilsvermeidung, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2007.
   91. Wiórek P.M., „Ciemna strona” fundacji rodzinnej? Uwagi z perspektywy prawa niemieckiego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2021, nr 11, https://doi.org/10.33226/0137-5490.2021.11.2.
   92. Wiórek P.M., Czy istnieje potrzeba wyodrębnienia w ramach prawa handlowego i prawa spółek prawa przedsiębiorstw i spółek rodzinnych? Uwagi ogólne z perspektywy prawa niemieckiego i austriackiego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2023, nr 6, https://doi.org/10.33226/0137-5490.2023.6.2.
   93. Wróblewski J., Le rôle des principes du droit dans la théorie et l'idéologie de l'interprétation juridique, Archivum Iuridicum Cracoviense 1984, nr 17.
   94. Załucki M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, 6, Spadki (art. 922–1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019.
   95. Załucki M., Przyszłość zachowku w prawie polskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2012, z. 3.
   96. Załucki M., Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2010.
   97. Zimmermann R., Mandatory Family Protection in the Civilian Tradition, [w:] Comparative Succession Law, t. 3, Mandatory Family Protection, red. K.G.C. Reid, M.J. de Waal, R. Zimmermann, Oxford 2020, https://doi.org/10.1093/oso/9780198850397.003.0022.
   98. Zollner J., Pitscheider R., Pflichtteilsrechtliche Aspekte einer Begünstigtenstellung, Eine erste Einschätzung der Änderungen durch das ErbRÄG 2015, Die Privatstiftung 2016, z. 1.