Joanna Haberko, Mariusz Załucki

Abstract

The article covers the issue of the admissibility of postmortal embryo transfer and the filiation and inheritance consequences of a medical procedure that results in the birth of a child. The authors note doubts related to the application of the specific regulation contained in the Infertility Treatment Act and its consequences in inheritance law. This is due to the fact that between the creation of the embryo outside the woman's body and its remaining outside the body, events may occur, the effects of which will be noticeable both in the legal sphere of entities undergoing infertility treatment, and potentially in the sphere of the child to be born. These events may take the form of natural events, independent of will (events in the strict sense), as well as conventional events, resulting in, for example, the withdrawal of the consent of interested entities to transfer the embryo into the woman's body. The subject of the analyzes are the filiation consequences and legal inheritance consequences in the event of natural events involving the death of a man who donated reproductive cells as part of a partnership donation and a man who consented to his wife's fertilization with anonymous sperm.

Bibliografia (References)

 

1. 1. Bączyk-Rozwadowska K., Aktualne problemy diagnostyki preimplantacyjnej w kontekście dążeń rodziców do realizacji projektu rodzicielskiego, Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 2.
   2. Bączyk-Rozwadowska K., Glosa do wyr. SN z 9.3.2012 r., I CSK 282/11, OSP 2012/11, poz. 106.
   3. Bączyk-Rozwadowska K., Prawne aspekty wspomaganej prokreacji post mortem, Gdańskie Studia Prawnicze 2021, nr 1, https://doi.org/10.26881/gsp.2021.1.03.
   4. Bączyk-Rozwadowska K., Prokreacja medycznie wspomagana. Studium z dziedziny prawa, Toruń 2018.
   5. Biernat J., Ochrona osób bliskich spadkodawcy w prawie cywilnym, Toruń 2002.
   6. Borysiak W, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis/el. 2023.
   7. Bosek L., Prawo osobiste do poznania własnej tożsamości genetycznej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2008, z. 4.
   8. Breczko A., Andruszkiewicz M., Prawo spadkowe w obliczu postępu technologicznego (nowe wyzwania w XXI wieku), Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 4.
   9. Casini M., Haberko J., Lo status del concepito nell’ordinamento giuridico polacco, Medicina e Morale 2008, nr 5, https://doi.org/10.4081/mem.2008.270.
   10. Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33, Warszawa 2019.
   11. Clark D., En ventre sa frigidaire: Zygotes as Children, Alternative Law Journal 1996, nr 4.
   12. Czarnik Z., Gajda J., Ochrona prawna dziecka poczętego in vitro i pozostającego poza organizmem matki (uwagi de lege ferenda i de lege lata), Nowe Prawo 1990.
   13. d’Almaine J., Zaal F.N., Inheritance Rights for Posthumously Procreated Children: A Growing Challenge for the Law, Potechefstroomse Elektroniese Regsblad 2018, nr 1, https://doi.org/10.17159/1727-3781/2018/v21i0a4211.
   14. David J.E., Kinship, Law and Politics, Cambridge 2020, https://doi.org/10.1017/9781108589444.
   15. Domański M., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, t. 5, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
   16. Dyoniak A., Status prawny dziecka pochodzącego z postmortalnej inseminacji albo postmortalnej implantacji embrionu, [w:] Wspomagana prokreacja ludzka. Zagadnienia legislacyjne, red. T. Smyczyński, Poznań 1996.
   17. Dyoniak A., Wpływ woli osób bezpośrednio zainteresowanych na powstanie stosunku prawnego rodzice – dzieci w przypadku nienaturalnej prokreacji, Studia Prawnicze 1993, nr 2–3.
   18. Gajda J., Prawo do znajomości oraz ustalenia własnego pochodzenia, [w:] Księga Jubileuszowa Profesora Tadeusza Smyczyńskiego, red. M. Andrzejewski, L. Kociucki, M. Łączkowska, A.N. Schulz, Poznań 2008.
   19. Gajda J., Przesłanka dobra dziecka przy ustalaniu jego pochodzenia, Rodzina i Prawo 2006, nr 1.
   20. Gałązka M., Świadczenia zdrowotne wspomagające prokreację, [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, Poszczególne przypadki świadczeń zdrowotnych, red. L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Warszawa 2018.
   21. Grasso E., The Unbearable Lightness of Informed Consent in Post Mortem Fertilization, European Review of Private Law 2021, nr 6, https://doi.org/10.54648/erpl2021049.
   22. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe, Warszawa 1959.
   23. Haberko J., Kocyłowski R., Szczególna postać tajemnicy lekarskiej w przypadku stosowania technik wspomaganego medycznie rozrodu, Prawo i Medycyna 2006, nr 23.
   24. Haberko J., Łuczak-Wawrzyniak J., Dobrodziejstwo nowoczesnych technik wspomaganej medycznie prokreacji czy problem rodziny i dziecka?, Diametros 2015, nr
   25. Haberko J., Sokołowski T., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
   26. Haberko J., Status cywilnoprawny ludzkiego embrionu w fazie przedimplantacyjnej, Przegląd Sądowy 2008, nr 10.
   27. Haberko J., Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz, Warszawa 2016.
   28. Knaplund K., Reimagining Postmortem Conception, Georgia State University Law Review 2021, nr 3.
   29. Krekora-Zając D., Prawo do poznania matki biologicznej według krajowego prawa rodzinnego, Studia Prawnicze 2014, nr 1.
   30. Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis/el. 2023.
   31. Kwiecień-Madej A., Sytuacja prawna ojca dziecka poczętego w polskim prawie rodzinnym, Warszawa 2022.
   32. Leipold D., [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Erbrecht, red. S. Kessal-Wulf, München 2022.
   33. Lipski J., Opinia prawna na temat rządowego projektu ustawy o leczeniu niepłodności, Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 2015, nr 4.
   34. Łukasiewicz J.M., Kilka słów o stosunkach rodzinno-prawnych podstawowych, zależnych i oderwanych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego 2013, nr 77, Prawo 12.
   35. Łukasiewicz R., Dawstwo zarodków a przysposobienie – zagadnienia wybrane, [w:] Nasciturus pro iam nato habetur. O ochronę dziecka poczętego i jego matki, red. J. Mazurkiewicz, P. Mysiak, Wrocław 2017.
   36. Maddox N., Children of the Dead: Posthumous Conception, Critical Interests and Consent, Journal of Law and Medicine 2020, nr 3.
   37. Marszelewski M., Zapłodnienie post mortem w europejskim prawie porównawczym. Przyczynek do oceny polskiej ustawy o leczeniu niepłodności, Prawo i Medycyna 2015, nr 4.
   38. Marszelewski M., Zapłodnienie post mortem w wybranych krajach common law, Studia Iuridica Toruniensia 2015, t. 16.
   39. Marszelewski M., Zarys problematyki zapłodnienia „post mortem”, [w:] Prawo cywilne w świetle obecnej regulacji i pożądanych zmian, red. E. Kabza, K. Krupa-Lipińska, Toruń 2014.
   40. McAllister E., Defining the Parent-Child Relationship in an Age of Reproductive Technology: Implications for Inheritance, Real Property, Probate and Trust Journal 1994, nr 29.
   41. Michalski M., Prawne aspekty inseminacji post mortem, Studenckie Zeszyty Naukowe Alma Mater Gedanensis. Collegium Iuridicum 2010.
   42. Nesterowicz M., Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w wypadku zapłodnienia post mortem. Glosa do wyroku s.apel. z dnia 29 lipca 2009 r., I ACa 308/09, Przegląd Sądowy 2011, nr 1.
   43. Nesterowicz M., Glosa do wyroku SA w Lublinie z 29.7.2009 r., I ACa 308/09, Przegląd Sądowy 2011, nr 1.
   44. Nesterowicz M., Problemy prawne inseminacji post mortem, Prawo i Medycyna 2002, nr 1.
   45. Niżnik-Mucha A., Prawna regulacja medycznie wspomaganej prokreacji w Polsce i wybranych państwach europejskich. Wybrane problemy, Kraków 2016.
   46. O’Sullivan K., Posthumously Conceived Children and Succession Law: A View from Ireland, International Journal of Law, Policy and the Family 2019, nr 3, https://doi.org/10.1093/lawfam/ebz014.
   47. Ostojska J., Sytuacja prawna dziecka urodzonego w drodze postmortalnej implantacji embrionu in vitro, Prawo i Medycyna 2012, nr 2.
   48. Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Legalis/el. 2020.
   49. Pazdan M., [w:] Zielona księga. Optymalna wizja kodeksu cywilnego Rzeczypospolitej Polskiej, red. Z. Radwański, Warszawa 2006.
   50. Peart N., The Legal Status of Life Before Birth, [w:] Health Law in New Zealand, red. P. Skegg, R. Paterson, Wellington 2015.
   51. Pennings G., de Wert, Shenfield F., Cohen J., Devroey P., Tarlatzis B., ESHRE Task Force on Ethics and Law. Posthumous Assisted Reproduction, Human Reproduction 2006, nr 21.
   52. Piątowski J.S., [w:] System Prawa Cywilnego, t. 4, Prawo spadkowe, red. J.S. Piątowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1996.
   53. Pietrzykowski K., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
   54. Radwański Z., Stanowisko prawne dziecka poczętego w następstwie sztucznego unasiennienia matki, Studia Iuridica Silesiana 1979, nr 5.
   55. Rafałowicz P., Dziedziczenie ustawowe nasciturusa poczętego w procedurze zapłodnienia pozaustrojowego, Prawo i Medycyna 2017, nr 4.
   56. Reid K.G.C., de Wal M.J., Zimmermann R., Intestate Succession in Historical and Comparative Perspective, [w:] Comparative Succession Law. Intestate Succession, red. K.G.C. Reid, M.J. de Wal, R. Zimmermann, Oxford 2015.
   57. Rodriguez Guitián A.M., La reproducción artificial post mortem en España: estudio ante un nuevo dilema jurídico, Revista Boliviana de Derecho 2015, nr 20.
   58. Rubenstein J.S., Planning for Life After Death: Laws of Succession v the New Biology, Trust & Trustees 2017, nr 1.
   59. Safjan M., Prawo wobec ingerencji w naturę ludzkiej prokreacji, Warszawa 1990.
   60. Smyczyński T., Aksjologiczne podstawy dopuszczalności wspomaganej prokreacji ludzkiej, [w:] Wspomagana prokreacja ludzka. Prokreacja ludzka – zagadnienia legislacyjne, red. T. Smyczyński, Poznań 1996.
   61. Smyczyński T., Nasciturus jako dobro prawne, [w:] Problemy kodyfikacji prawa cywilnego (studia i rozprawy), red. S. Sołtysiński, Poznań 1990.
   62. Sobas M., Odpowiedzialność cywilnoprawna za szkody doznane przed urodzeniem, praca doktorska, niepublikowana, Uniwersytet Śląski, Katowice 2021.
   63. Sokołowski T., Prawo dziecka urodzonego w wyniku zastosowania technik wspomaganej prokreacji do poznania swojego pochodzenia, [w:] Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej prokreacji, J. Haberko, M. Łączkowska, Poznań 2005.
   64. Soniewicka M., Dylematy macierzyństwa zastępczego, tekst opublikowany w ramach debaty Polskiego Towarzystwa Bioetycznego: Jak uregulować macierzyństwo zastępcze?, http://www.ptb.org.pl/opinie_macierzynstwo.html.
   65. Stecki L., Prawo dziecka do poznania swego pochodzenia genetycznego (dwugłos), Państwo i Prawo 1990, z. 10.
   66. Strus Z., Znaczenie artkułu 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Palestra 2014, nr 9.
   67. Tanajewska R., Pozycja prawna nasciturusa przy dziedziczeniu ustawowym w sytuacji śmierci spadkodawcy przed uznaniem ojcostwa, Miscellanea Historico-Iuridica 2016, t. 15, z. 1.
   68. Tworkowska A., Konsekwencje zabiegu sztucznej inseminacji post mortem – analiza wybranych zagadnień, [w:] W drodze do brzegu życia, 12, red. E. Krajewska-Kułak, C. Łukaszuk, J. Lewko, W. Kułak, Białystok 2014.
   69. Tworkowska-Baraniuk A., Sztuczna inseminacja nasieniem zmarłego dawcy – wątpliwości natury prawnej i etycznej, [w:] Non omnis moriar: osobiste i majątkowe aspekty prawne śmierci człowieka: zagadnienia wybrane, t. 2, red. J. Gołaczyński, J. Mazurkiewicz, J. Turłukowski, D. Karkut, Wrocław 2015.
   70. Tykwińska-Rutkowska D., Zapłodnienie in vitro – problematyka administracyjnoprawna (na kanwie orzeczenia WSA z dnia 2006-08-30), Prawo i Medycyna 2007, nr 3.
   71. Witczak H., Kawałko A., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021.
   72. Wójcik B., Status embrionu ludzkiego – stanowisko redukcjonistyczne, relatywistyczne, [w:] Bioetyka polska, red. T. Biesaga, Kraków 2004.
   73. Załucki M., Krąg spadkobierców ustawowych de lege lata i de lege ferenda, Przegląd Sądowy 2008, nr 1.
   74. Żelichowski M., Podmiotowość prawna człowieka w okresie życia embrionalno-płodowego, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 1997, nr 1.
   75. Żelichowski M., Zarządzenie sądu opiekuńczego w trybie art. 109 k.r.o. względem embrionów nadliczbowych, Prawo i Medycyna 2006, nr 23.